Τρίτη 15 Νοεμβρίου 2011
Τρίτη 8 Νοεμβρίου 2011
Σημειώσεις για το ελληνικό πανεπιστήμιο
Το πανεπιστήμιο βρίσκεται σε διαλεκτική θέση προς την οικονομική βάση της κοινωνίας. Αυτό
σημαίνει ότι αναπόφευκτα υπακούει στο γνωστό σχήμα θέση-αντίθεση-σύνθεση. Στην περίπτωση
μας-απλοποιώντας κάπως- αυτό μεταφράζεται ως εξής: το πανεπιστήμιο που σε μια δεδομένη
συγκυρία λειτουργεί με έναν συγκεκριμένο τρόπο, ο οποίος(και όταν αυτός) έρχεται σε αντίθεση
με τις εξελίξεις στην οικονομική βάση, θα δεχτεί πιέσεις για να συμβαδίσει με αυτή. Η απόδειξη
βρίσκεται στην περιγραφική ιδιότητα της ιστορίας: αν δεν ίσχυε αυτή η τοποθέτηση, τότε το
πανεπιστήμιο δε θα είχε μεταβληθεί καθόλου ως θεσμός από τη στιγμή της δημιουργίας του.
Σ’ αυτή την κατεύθυνση σκοπεύει ο νέος εκτρωματικός νόμος για την ανώτατη εκπαίδευση. Το
πανεπιστήμιο που μέχρι τώρα παρέμενε σχετικά αυτοδιοίκητο, δημόσιο και δωρεάν, έρχεται σε
αντίθεση με μια οικονομική βάση που στοχεύει στην απανταχού ιδιωτικοποίηση, στην περιστολή
του δημοσίου αγαθού, στον πολιτικό ολοκληρωτισμό και στην πνευματική απονέκρωση. Και
στο τελευταίο στοιχείο συνίσταται η επίθεση στο ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο, με όλο το
φάσμα των ακρωτηριασμών που υφίσταται: την εντατικοποίηση, τις πατέντες, τα πνευματικά
δικαιώματα, τις διδακτικές μονάδες, την εξωτερική αξιολόγηση των ιδρυμάτων, την απομάκρυνση
της ερευνητικής διαδικασίας από το πανεπιστήμιο(ερευνητικά κέντρα), τον κατακερματισμό της
γνώσης(τα «ευέλικτα» προγράμματα σπουδών). Ο νέος νόμος δεν είναι καπρίτσιο της μιας
κυβέρνησης ή της άλλης: γίνεται στο όνομα του νεοφιλελευθερισμού και ανάλογοι νόμοι θα
γεννιούνται όσο η αστική τάξη διαφεντεύει την πραγματική κινητήρια δύναμη της ιστορίας˙ τον
εργαζόμενο λαό.
Ο ιδιωτικός παράγοντας στα πανεπιστήμια μόνο στην αναβάθμιση τους δε στοχεύει… Τι
επιζητά στην πραγματικότητα διατυπώνεται και στο νέο νόμο ξεκάθαρα. Φέρνει πλέον τη
διοίκηση των πανεπιστημίων στο λεγόμενο συμβούλιο διοίκησης, στο οποίο μπορούν να
λαμβάνουν -και θα λαμβάνουν- μέρος εξωπανεπιστημιακοί οικονομικοί παράγοντες: επιχειρήσεις,
προσωπικότητες “υψηλού κύρους”, μέχρι και η… εκκλησία. Πόσο πιο φανερό να γίνει ότι το
διακύβευμα δεν έχει καμία σχέση με τις ακαδημαϊκές αξίες και παραδόσεις, όταν για τη συμμετοχή
δεν απαιτείται ούτε καν η κατοχή πανεπιστημιακού τίτλου;
Το αυτοδιοίκητο καταργείται και αυτό φέρνει το πανεπιστήμιο -θεσμικά- έξω από τον κοινωνικό
του ρόλο. Δεν ενδιαφέρει κανένα επιστημονικό ή επιστημονικά λειτουργικό κριτήριο. Αυτό που έχει
σημασία είναι οι ανάγκες της αγοράς εργασίας. Το υπουργείο συστηματικά αγνοεί τις υποδείξεις
των τμημάτων σχετικά με τον αριθμό των εισακτέων. Και το νόημα εδώ βρίσκεται στην εξίσωση
μεγιστοποίησης του κέρδους: απαιτούνται λίγοι καλά καταρτισμένοι εργαζόμενοι, προορισμένοι
για εξειδικευμένα στελέχη, μια κάπως μεγαλύτερη μάζα ημικαταρτισμένων και μια πλειοψηφία
με ασύνδετα ψήγματα γνώσεων. Αυτό ορίζει την παρούσα επιθυμητή διαστρωμάτωση, ώστε να
αποδοθούν τα ελάχιστα δυνατά εργασιακά δικαιώματα. Και αυτό το ελάχιστο για τον καπιταλισμό
δεν … έχει ελάχιστο!
Η διαδικασία της κοινωνικής ενσωμάτωσης και της σιωπηρής αποδοχής αυτής της
πραγματικότητας ως αναλλοίωτης, συμπληρώνεται με τις επιδιώξεις για επιβράβευση της
αριστείας στα πανεπιστήμια, αλλά έρχεται και η νεκρανάσταση των “Πρότυπων-Πειραματικών
σχολείων”. Στην πραγματικότητα πρόκειται για αλληλοαποκλειόμενους όρους, αφού το πρότυπο
σχολείο αποτελεί προνομιούχα “κυψέλη αρίστων”, ενώ το πειραματικό σχολείο είναι μονάδα
πειραματικής εφαρμογής καινοτόμων διδακτικών πρακτικών, αν και στην Ελλάδα αυτό δε συνέβη
καθόλου με ευθύνη των πολιτικών ηγεσιών. Η εισαγωγή των μαθητών στα πειραματικά σχολεία με
κλήρωση, δίνει τη θέση της στην εισαγωγή με επιλεκτικές-εξεταστικές διαδικασίες. Πλάι σε αυτά,
στήνεται ένα δίκτυο παραπαιδείας, που για να λειτουργήσει επιζητά την εντατικοποίηση, την
ένταση του ανταγωνισμού. Αναχώματα σε όσους πολεμούν τέτοια φαινόμενα, βάζουν οι λογικές
που θέλουν να πείσουν ότι οι εκπαιδευτικές δομές δε χαρακτηρίζονται από ανισότητες και
αποκλεισμούς. Τη στιγμή που σε λύκεια όπου δε μοιράστηκαν ακόμα βιβλία, δεν διδάσκονται
μαθήματα αλλά παραδίδονται ασκήσεις, αφού “τη θεωρία την ξέρουν από το φροντιστήριο” και
ταυτόχρονα τα φροντιστήρια κόβονται λόγω οικονομικής ανέχειας. Το ξέρουμε οι ίδιοι πόσο
οικονομικά αφαιμακτική ήταν η διαδικασία εισαγωγής στο πανεπιστήμιο για τις οικογένειες μας.
Και φυσικά ούτε λόγος για την ψυχολογική πίεση και την επιβεβλημένη εσωστρέφεια στο νέο που
πολύ πριν εισαχθεί στο πανεπιστήμιο ξαφνικά νοιώθει αποστροφή γι’ αυτό… Την ίδια ώρα που
για τα κοράκια που εποφθαλμιούν τις διάφορες κομβικές θέσεις στο πανεπιστήμιο δεν απαιτείται
παρά έλεγχος των οικονομικών επιδόσεων και των πολιτικών γνωριμιών τους, ώστε
να “εισαχθούν” σ'αυτές. Με την ίδια λογική που η δήθεν αξιοκρατική αξιολόγηση της αφομοίωσης
μιας δήθεν ουδέτερης γνώσης έχει φροντίσει να υποδείξει στους μαθητές για ποιά επαγγέλματα
είναι ικανοί, οδηγώντας τους στην άβυσσο της αγοράς εργασίας, με αυτή και ο νέος νόμος δίνει
στους καρεκλοκένταυρους των Συμβουλίων Διοίκησης την κάλυψη για την άλωση των
πανεπιστημίων από πλεονεκτική και καταξιωμένη πλέον θέση, εξυπηρετώντας αλλότρια
συμφέροντα.
Φήμες δίνουν και παίρνουν για τα νέα πρόσωπα στις διοικήσεις των πανεπιστημίων. Μια
ανομοιόμορφη αγέλη από παλιούς αντιπρυτάνεις, ηττημένους προηγούμενων πρυτανικών
εκλογών και μεγαλοκαθηγητές από το εξωτερικό, επιζητά ήδη την κομματική στήριξη και τη
χρηματοδότηση με αντάλλαγμα να εφαρμόσει κατά γράμμα τις διατάξεις του νέου νόμου. Οι
πανεπιστημιακοί κύκλοι που διαφωνούν με το νέο νόμο -ίσως από απελπισία- σιωπούν μπροστά
στα νέα όργανα διοίκησης που και μόνο από τη μορφή τους είναι κατά πολύ περισσότερο
αντιδραστικά και αυταρχικά από τα υπάρχοντα.
Δε χρειάζεται όμως να στοιχηθούμε στο στρατόπεδο των απογοητευμένων. Η απάντηση μας
πρέπει να είναι σαφής και μονοσήμαντη. Το ελληνικό πανεπιστήμιο είναι δημόσιο αγαθό και
ως εκ τούτου πρέπει να παραμείνει δωρεάν για το λαό. Το ελληνικό πανεπιστήμιο παράγει
έρευνα μόνο για τις ανάγκες της κοινωνίας που το χρηματοδοτεί και δεν του αξίζει να γίνει λακές
της βαλτωμένης αστικής τάξης. Να πάρουμε στα χέρια μας την παιδεία, να ψηλαφίσουμε τις
προοπτικές για τη μελλοντική μας χειραφέτηση, να συμβάλλουμε στη διαμόρφωση της οργανικής
διανόησης της εργατικής τάξης, για την ηγεμονία σε όλα τα επίπεδα. Η απάντηση μας πρέπει να
συνιστά την πρόταση για μια νέα πανεπιστημιακή κουλτούρα: δημόσια, λαϊκή, κοινωνική.
σημαίνει ότι αναπόφευκτα υπακούει στο γνωστό σχήμα θέση-αντίθεση-σύνθεση. Στην περίπτωση
μας-απλοποιώντας κάπως- αυτό μεταφράζεται ως εξής: το πανεπιστήμιο που σε μια δεδομένη
συγκυρία λειτουργεί με έναν συγκεκριμένο τρόπο, ο οποίος(και όταν αυτός) έρχεται σε αντίθεση
με τις εξελίξεις στην οικονομική βάση, θα δεχτεί πιέσεις για να συμβαδίσει με αυτή. Η απόδειξη
βρίσκεται στην περιγραφική ιδιότητα της ιστορίας: αν δεν ίσχυε αυτή η τοποθέτηση, τότε το
πανεπιστήμιο δε θα είχε μεταβληθεί καθόλου ως θεσμός από τη στιγμή της δημιουργίας του.
Σ’ αυτή την κατεύθυνση σκοπεύει ο νέος εκτρωματικός νόμος για την ανώτατη εκπαίδευση. Το
πανεπιστήμιο που μέχρι τώρα παρέμενε σχετικά αυτοδιοίκητο, δημόσιο και δωρεάν, έρχεται σε
αντίθεση με μια οικονομική βάση που στοχεύει στην απανταχού ιδιωτικοποίηση, στην περιστολή
του δημοσίου αγαθού, στον πολιτικό ολοκληρωτισμό και στην πνευματική απονέκρωση. Και
στο τελευταίο στοιχείο συνίσταται η επίθεση στο ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο, με όλο το
φάσμα των ακρωτηριασμών που υφίσταται: την εντατικοποίηση, τις πατέντες, τα πνευματικά
δικαιώματα, τις διδακτικές μονάδες, την εξωτερική αξιολόγηση των ιδρυμάτων, την απομάκρυνση
της ερευνητικής διαδικασίας από το πανεπιστήμιο(ερευνητικά κέντρα), τον κατακερματισμό της
γνώσης(τα «ευέλικτα» προγράμματα σπουδών). Ο νέος νόμος δεν είναι καπρίτσιο της μιας
κυβέρνησης ή της άλλης: γίνεται στο όνομα του νεοφιλελευθερισμού και ανάλογοι νόμοι θα
γεννιούνται όσο η αστική τάξη διαφεντεύει την πραγματική κινητήρια δύναμη της ιστορίας˙ τον
εργαζόμενο λαό.
Ο ιδιωτικός παράγοντας στα πανεπιστήμια μόνο στην αναβάθμιση τους δε στοχεύει… Τι
επιζητά στην πραγματικότητα διατυπώνεται και στο νέο νόμο ξεκάθαρα. Φέρνει πλέον τη
διοίκηση των πανεπιστημίων στο λεγόμενο συμβούλιο διοίκησης, στο οποίο μπορούν να
λαμβάνουν -και θα λαμβάνουν- μέρος εξωπανεπιστημιακοί οικονομικοί παράγοντες: επιχειρήσεις,
προσωπικότητες “υψηλού κύρους”, μέχρι και η… εκκλησία. Πόσο πιο φανερό να γίνει ότι το
διακύβευμα δεν έχει καμία σχέση με τις ακαδημαϊκές αξίες και παραδόσεις, όταν για τη συμμετοχή
δεν απαιτείται ούτε καν η κατοχή πανεπιστημιακού τίτλου;
Το αυτοδιοίκητο καταργείται και αυτό φέρνει το πανεπιστήμιο -θεσμικά- έξω από τον κοινωνικό
του ρόλο. Δεν ενδιαφέρει κανένα επιστημονικό ή επιστημονικά λειτουργικό κριτήριο. Αυτό που έχει
σημασία είναι οι ανάγκες της αγοράς εργασίας. Το υπουργείο συστηματικά αγνοεί τις υποδείξεις
των τμημάτων σχετικά με τον αριθμό των εισακτέων. Και το νόημα εδώ βρίσκεται στην εξίσωση
μεγιστοποίησης του κέρδους: απαιτούνται λίγοι καλά καταρτισμένοι εργαζόμενοι, προορισμένοι
για εξειδικευμένα στελέχη, μια κάπως μεγαλύτερη μάζα ημικαταρτισμένων και μια πλειοψηφία
με ασύνδετα ψήγματα γνώσεων. Αυτό ορίζει την παρούσα επιθυμητή διαστρωμάτωση, ώστε να
αποδοθούν τα ελάχιστα δυνατά εργασιακά δικαιώματα. Και αυτό το ελάχιστο για τον καπιταλισμό
δεν … έχει ελάχιστο!
Η διαδικασία της κοινωνικής ενσωμάτωσης και της σιωπηρής αποδοχής αυτής της
πραγματικότητας ως αναλλοίωτης, συμπληρώνεται με τις επιδιώξεις για επιβράβευση της
αριστείας στα πανεπιστήμια, αλλά έρχεται και η νεκρανάσταση των “Πρότυπων-Πειραματικών
σχολείων”. Στην πραγματικότητα πρόκειται για αλληλοαποκλειόμενους όρους, αφού το πρότυπο
σχολείο αποτελεί προνομιούχα “κυψέλη αρίστων”, ενώ το πειραματικό σχολείο είναι μονάδα
πειραματικής εφαρμογής καινοτόμων διδακτικών πρακτικών, αν και στην Ελλάδα αυτό δε συνέβη
καθόλου με ευθύνη των πολιτικών ηγεσιών. Η εισαγωγή των μαθητών στα πειραματικά σχολεία με
κλήρωση, δίνει τη θέση της στην εισαγωγή με επιλεκτικές-εξεταστικές διαδικασίες. Πλάι σε αυτά,
στήνεται ένα δίκτυο παραπαιδείας, που για να λειτουργήσει επιζητά την εντατικοποίηση, την
ένταση του ανταγωνισμού. Αναχώματα σε όσους πολεμούν τέτοια φαινόμενα, βάζουν οι λογικές
που θέλουν να πείσουν ότι οι εκπαιδευτικές δομές δε χαρακτηρίζονται από ανισότητες και
αποκλεισμούς. Τη στιγμή που σε λύκεια όπου δε μοιράστηκαν ακόμα βιβλία, δεν διδάσκονται
μαθήματα αλλά παραδίδονται ασκήσεις, αφού “τη θεωρία την ξέρουν από το φροντιστήριο” και
ταυτόχρονα τα φροντιστήρια κόβονται λόγω οικονομικής ανέχειας. Το ξέρουμε οι ίδιοι πόσο
οικονομικά αφαιμακτική ήταν η διαδικασία εισαγωγής στο πανεπιστήμιο για τις οικογένειες μας.
Και φυσικά ούτε λόγος για την ψυχολογική πίεση και την επιβεβλημένη εσωστρέφεια στο νέο που
πολύ πριν εισαχθεί στο πανεπιστήμιο ξαφνικά νοιώθει αποστροφή γι’ αυτό… Την ίδια ώρα που
για τα κοράκια που εποφθαλμιούν τις διάφορες κομβικές θέσεις στο πανεπιστήμιο δεν απαιτείται
παρά έλεγχος των οικονομικών επιδόσεων και των πολιτικών γνωριμιών τους, ώστε
να “εισαχθούν” σ'αυτές. Με την ίδια λογική που η δήθεν αξιοκρατική αξιολόγηση της αφομοίωσης
μιας δήθεν ουδέτερης γνώσης έχει φροντίσει να υποδείξει στους μαθητές για ποιά επαγγέλματα
είναι ικανοί, οδηγώντας τους στην άβυσσο της αγοράς εργασίας, με αυτή και ο νέος νόμος δίνει
στους καρεκλοκένταυρους των Συμβουλίων Διοίκησης την κάλυψη για την άλωση των
πανεπιστημίων από πλεονεκτική και καταξιωμένη πλέον θέση, εξυπηρετώντας αλλότρια
συμφέροντα.
Φήμες δίνουν και παίρνουν για τα νέα πρόσωπα στις διοικήσεις των πανεπιστημίων. Μια
ανομοιόμορφη αγέλη από παλιούς αντιπρυτάνεις, ηττημένους προηγούμενων πρυτανικών
εκλογών και μεγαλοκαθηγητές από το εξωτερικό, επιζητά ήδη την κομματική στήριξη και τη
χρηματοδότηση με αντάλλαγμα να εφαρμόσει κατά γράμμα τις διατάξεις του νέου νόμου. Οι
πανεπιστημιακοί κύκλοι που διαφωνούν με το νέο νόμο -ίσως από απελπισία- σιωπούν μπροστά
στα νέα όργανα διοίκησης που και μόνο από τη μορφή τους είναι κατά πολύ περισσότερο
αντιδραστικά και αυταρχικά από τα υπάρχοντα.
Δε χρειάζεται όμως να στοιχηθούμε στο στρατόπεδο των απογοητευμένων. Η απάντηση μας
πρέπει να είναι σαφής και μονοσήμαντη. Το ελληνικό πανεπιστήμιο είναι δημόσιο αγαθό και
ως εκ τούτου πρέπει να παραμείνει δωρεάν για το λαό. Το ελληνικό πανεπιστήμιο παράγει
έρευνα μόνο για τις ανάγκες της κοινωνίας που το χρηματοδοτεί και δεν του αξίζει να γίνει λακές
της βαλτωμένης αστικής τάξης. Να πάρουμε στα χέρια μας την παιδεία, να ψηλαφίσουμε τις
προοπτικές για τη μελλοντική μας χειραφέτηση, να συμβάλλουμε στη διαμόρφωση της οργανικής
διανόησης της εργατικής τάξης, για την ηγεμονία σε όλα τα επίπεδα. Η απάντηση μας πρέπει να
συνιστά την πρόταση για μια νέα πανεπιστημιακή κουλτούρα: δημόσια, λαϊκή, κοινωνική.
ΚΑΤΩ ΚΑΙ ΑΥΤΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΝΟΜΟΣ ΠΛΑΙΣΙΟ
ΑΠΟΧΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΥΠΟΤΑΓΗΣ
ΑΠΟΧΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΥΠΟΤΑΓΗΣ
Ριζοσπαστική Αυτόνομη ΚΙνηση
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)